7 cudów Pomorzan: Część trzecia

Wahałem się pomiędzy niektórymi obiektami Szpitala Klinicznego nr 2 (najstarszy obiekt szpitala zbudowany w 1870 r, mieszczący obecnie kliniki okulistycznej), budynkiem Fabryki Wyrobów Szamotowych (po wojnie siedzibie SPRI), niektórymi obiektami  Elektrowni Pomorzany (studnia przy ul. Szczawiowej), budynkiem na ul. Chmielewskiego, budynkiem na ul. Ustowskiej, mini parkiem na ul Powstańców Wielkopolskich (Pomorzany Zdrój), Pomniku ku czci ofiar poległych w niemieckich obozach pracy na Pomorzanach podczas II Wojny Światowej, czy pracowni rzeźbiarskiej Stanisława Biżka na ul Milczańskiej. W końcu wybrałem budynek Dawnej Fabryki Wyrobów Szamotowych przy ul Tamie Pomorzańskiej i studnię przy ul Szczawiowej.

6. Budynek biurowy Fabryki Wyrobów Szamotowych Didiera (po wojnie siedziba SPRI)

W 1876 r na Czarnej Tamie (dziś Tamie Pomorzańskiej) w Szczecinie powstała Fabryka Wyrobów Szamotowych Didiera. W pierwszym etapie do 1882 r zbudowano stajnie, maszynownię, kotły parowe oraz cegielnię ze składowiskiem cementu. W drugim gmach biurowy, retortownię oraz przekopano kanał dla barek. Bliskość rzeki decydowała o kosztach produkcji, komunikacja wodna zawsze była najtańsza. Budynek posadowiono na palach ze względu na podmokły grunt.

7 cudów Szczecina: Część pierwsza

W latach 1908 –1909 powstała stalownia, betoniarnie oraz osobliwość w ówczesnym przemyśle – kolejka linowa do transportu materiałów z barek do hal i gotowych wyrobów w odwrotnym kierunku. Spółka dysponowała kapitałem 1,5 mil marek i zatrudniała zaledwie 80 robotników. Produkowano cegłę szamotową, retorty gazowe, kamienie formierskie.

Znakomita koniunktura na materiały budowlane sprawiła, że w latach 1900 – 1901 dywidendy osiągnęły 30 procent. Przed I wojną światową kapitał firmy wzrósł do 12,5 mil marek. Po I wojnie spółkę zdominował kapitał berliński. W 1922 r centralę koncernu przeniesiono do Berlina. Jednak aż do wybuchu II wojny światowej 24 procent produkcji Didiera wytwarzano w Szczecinie.

W 1943 r gdy nasiliły się naloty alianckie na Niemcy, pracująca pełną parą firma Didiera, zastąpiła na dachach papę materiałem ogniotrwałym (produkowanym w tym zakładzie) by uchronić zakład od pożarów. W czasie wojny, także w fabryce Didiera, wykorzystywano do pracy więźniów z krajów okupowanych przez Niemcy (głównie Polaków) tworząc przy fabryce obóz pracy.

Po wojnie budynek biurowy (nad oknem pierwszego piętra widnieje płaskorzeźba z dwoma delfinami, prawdopodobnie herb Didiera) i obiekty fabryki przejęło Szczecińskie Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych powszechnie znane jako SPRI. Budynek biurowy nosi ślady przedwojennej świetności, zwłaszcza secesyjna fasada z miniaturowymi ornamentami.

7. Studnia przy ul Szczawiowej W 1863 r rozpoczęto budowę sieci wodociągowej na Pomorzanach. Pierwsze ujęcie wody, stacje pomp i filtry wybudowano na Pomorzanach jeszcze w 1864 r. Wodę czerpano prosto z Odry.

7 cudów Szczecina: Część druga

W 1865 wybudowano na Wzgórzu Hetmańskim wieżę ciśnień (57 m npm).

Zbiornik wodny miał pojemność 3080 metrów sześciennych - wydajność 12,4 tys. m sześciennych na dobę. W 1866 r do sieci wodnej działającej w wieży ciśnień podłączone były 144 domy, a w 1867  już 586 domów. Do wodociągów podłączono fontannę na pl. Orła Białego.

Około 1870r. zbudowano studnię na ulicy Szczawiowej (jeszcze na długo przed wybudowaniem tam Elektrowni Szczecin). W 1892r. do sieci było podłączonych 1530 domów mieszkalnych (68 procent domów w mieście).

Na przełomie XIX/XX w sieć wodociągowa objęła całe Stare Miasto, Śródmieście, Grabowo i Drzetowo. W 1912 r długość sieci osiągnęła 206 km, roczne zużycie wody przekroczyło 5.800 tys. m sześciennych wody na dobę.

W końcu lat 20-tych ze względu na dalszy wzrost zapotrzebowania na wodę wybudowano nowe głębinowe ujęcie wody w Pilichowie. Wieża ciśnień na Wzgórzu Hetmańskim spełniała swoja funkcję przez 80 lat, to jest do 1945 r.