Ostatni marsz

Jan Steć, pseudonim partyzancki „Jan Wasteja”, był współzałożycielem pierwszego oddziału partyzanckiego, tuż po klęsce wrześniowej. Nie major „Hubal” z Kielecczyzny, ale właśnie Steć był pierwszym, który chwycił za broń w 1939 roku. W ramach Polskiej Organizacji Powstańczej objął dowództwo nad grupą partyzancką.

– Zmarł ostatni z żyjących członków oddziału, teraz pozostała po nich już tylko pamięć – mówi Zdzisław Steć, syn zmarłego.

Jan Steć urodził się we wsi Rogatki koło Dubienki, tam też służył w konspiracji. O tym, że wojska radzieckie wkroczyły do Polski 17-letni Steć dowiedział się od sąsiadów.

W dużej nadbużańskiej wsi Dubienka, oddalonej ok. 42 km od Chełma, wspólnie z nauczycielem miejscowej szkoły, podharcmistrzem Edward Szubartowskim, powołali Polską Organizację Powstańczą. Steć został dowódcą grupy, która po około miesiącu liczyła kilkanaście osób. W krótkim czasie zorganizowano uzbrojenie i amunicję: ręczne karabiny maszynowe, jeden niemiecki granat, dubeltówkę i trzy karabiny.

28 września Rosjanie wycofali się za Bug, dwa dni później do Dubienki wjechali Niemcy. Początkowo drużyna Stecia ograniczała się do przenoszenia meldunków i przekazywania informacji. Jednak na przełomie kwietnia i maja 1940 roku, na drodze z Chełma do Hrubieszowa, brała udział w rozbiciu transportu 12 samochodów z niemieckimi żołnierzami. Transport został zniszczony, cztery pojazdy doszczętnie spłonęły. Niemcy zemścili się wysyłając wielu mieszkańców Dubienki do obozu koncentracyjnego na Majdanku.

Drużyna Stecia wpadła w noc sylwestrową 1941 roku. Partyzanci przekraczali po lodzie granicę na Bugu, w śnieżycy nie zauważyli ubranych w białe kożuchy żołnierzy niemieckich. Zostali umieszczeni w obozie pracy w Trawnikach, położonym około 40 kilometrów na zachód od Lublina. Później był więziony naMajdanku i wywieziony na roboty, najpierw do Hanoweru, potem do kamieniołomów w Górach Harz. Po zakończeniu wojny były partyzant trafił na kilka miesięcy do szpitala w Niemczech.

– To on stworzył pierwszy oddział partyzancki – podkreśla historyk Jarosław Wiecha, który działalność partyzantki powrześniowej opisał w pracy magisterskiej na lubelskim KUL-u. – Patrząc na daty kilku wydarzeń z 1939 roku i relacje świadków można przyjąć, że oddział „Hubala” powstał po obronie Grodna, czyli po 22 września. Natomiast drużyna Jana Stecia została utworzona 17 września, gdy wkroczyli Sowieci. Jego relacje dotyczące tamtego okresu są bardzo spójne. Znalazły potwierdzenie w relacjach innych świadków i moich badaniach. Nie Hubal, ale on stworzył pierwszy oddział partyzancki.

W 1946 roku Jan Steć przeprowadził się do Szczecina i zamieszkał razem z żoną Zdzisławą na Pogodnie. Całe powojenne życie poświęcił pracy z młodzieżą. Pracował m.in. jako kierownik izby dziecka oraz w ochotniczych hufcach pracy.