George i Dita to słynni aktorzy

Stettin to miasto gwiazd filmowych. Rodowitych szczecinian można było podziwiać na ekranach kin kilkadziesiąt lat temu. Dziś, dzięki zachowanym taśmom, możemy wrócić do ich twórczości oraz poznać barwne życiorysy.

Sześć nazwisk: Heinrich George, Dita Parlo, Hans-Heinrich von Twardowski, Hugon Döblin, Hilde Weissner, Ulrich Bettac. Łączy ich to, że ich miastem rodzinnym był Stettin.

- Z grona tych osób na pewno znaczące są dwa nazwiska: George (1893- 1946) oraz Parlo (właściwie Grethe Gerda Kornstädt 1906-1971), które można nazwać gwiazdami ówczesnego kina – mówi Alicja Kościelna z Archiwum Państwowego w Szczecinie. - George był bardzo znanym reżyserem, aktorem teatralnym i filmowym, do 1943 roku bywał w Szczecinie regularnie, tutaj mieszkali jego rodzice. Był rozpoznawany przez tłumy: w Szczecinie był popularny do tego stopnia, że na wieść o jego przyjeździe na dworcu kolejowym ustawiały się tłumy. Popularnie nazywano go Orchel tak rodzice nazywali go w dzieciństwie.

Jednym z tych filmów, w których zagrał, był „Kolberg”, w którym wcielił się w postać bohaterskiego burmistrza Kołobrzegu Nettelbecka. Film opowiada o obronie Kołobrzegu z 1807 roku, kiedy to mieszczanie bronili miasta przed armią francuską. Scenarzyści filmu posłużyli się manipulacją.

W rzeczywistości waleczność obrońców Kołobrzegu nie zmieniła całościowego obrazu wojny - miasto zostało później wydane Francuzom bez walki na mocy traktatu pokojowego. Bohaterstwo kołobrzeskich Niemców miało wymowę wyłącznie moralną. Jednak był to obraz propagandowy, który miał oddziaływać na społeczeństwo niemieckie w chwili, gdy do granic Rzeszy zbliżały się wojska aliantów. Jako jedni z pierwszych film zobaczyli oblężeni obrońcy portu we francuskim La Rochelle.

Taśmę z filmem zrzucono 30 stycznia 1945 roku niemieckim żołnierzom na spadochronie. Również w bombardowanym Berlinie tego samego dnia odbył się pokaz filmu, publiczność stanowiła niewielka grupa nazistów.

Film został zrealizowany z wielkim rozmachem. Kosztował 8,5 mln marek, zdjęcia powstawały w Kołobrzegu, Trzebiatowie i pod Berlinem. W celu realizacji scen ze zniszczonego i palącego się miasta wybudowano w okolicach Berlina wiele budynków mających imitować Kołobrzeg.

Podczas gdy niemiecka armia miała coraz większe trudności z odbudowywaniem swojego stanu liczebnego, do kręcenia filmu jako statystów wykorzystywano jednostki Wehrmachtu, by zapewnić filmowi wiarygodnych wizualnie żołnierzy w scenach batalistycznych.

Dla ukazania Kołobrzegu w zimowej scenerii, latem, kiedy realizowano zdjęcia, na plan dostarczono sto wagonów soli mającej być filmowym śniegiem.

- To film patriotyczny, na faktach z oblężenia Kołobrzegu wychowały się pokolenia mieszkańców Pomorza – mówi dr Maciej Szukała z Archiwum Państwowego w Szczecinie. – Występują w nim postacie znane z historii, jak Gneisenau (komendant twierdzy Kołobrzeg w 1807 roku – przyp. red.) oraz Schill (pruski huzar, który prowadził wojnę partyzancką z Francuzami – przyp. red.). Film w 1945 roku obejrzeli tylko nieliczni, w Berlinie znaleziono zaledwie jedno czynne kino. Obecnie rozpowszechnianie tego filmu jest ograniczone: pokazy publiczne organizowane są bardzo rzadko. Niemieccy telewidzowie mogli zobaczyć film dopiero w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku.

Heinrich George zmarł 26 września 1946. Był więziony w specjalnym obozie NKWD Sachsenhausen, gdzie zmarł po operacji ślepej kiszki.

- Z kolei Dita Parlo ma na koncie występ w filmie „Atalanta”, w reżyserii Jeana Vigo, uważanego za jednego z najwybitniejszych reżyserów kina awangardowego – mówi Alicja Kościelna.

Jako aktorka pierwszy raz pojawiła się w filmie „Heimkehr” z 1928 roku i szybko zyskała dużą popularność w Niemczech. W latach 30. swobodnie
wybierała role zarówno w produkcjach niemieckich jak i francuskich, z których największymi sukcesami były „Atalanta” (1934) i „La Grande Illusion” Jeana Renoira  (1937).

Pozostali aktorzy szczecińscy również mieli ciekawą biografię. Hans-Heinrich von Twardowski pochodził z rodziny o polskich korzeniach, jednak zniemczonej.

– Był wyjątkiem w rodzinie, w której mężczyźni wybierali karierę wojskową. Szczecin był dość przypadkowym miejscem urodzin, bo akurat wówczas ojciec pełnił służbę w garnizonie szczecińskim. Zagrał w słynnym filmie „Gabinet doktora Caligari”. 

Hugon Döblin (1876-1960) był aktorem pochodzącym z rodziny żydowskiej i bratem Alfreda Döblina – pisarza, autora powieści Berlin Alexanderplatz: dzieje Franciszka Biberkopfa (1929), która była pierwszą niemiecką powieścią wielkomiejską.
Razem z bratem pracowali nad słuchowiskiem opartym na jego powieści.

Hilde Weissner (1909-1987) po matce śpiewaczce odziedziczyła talent artystyczny. Grała zbrodniarki i piosenkarki, a w filmie „Geheimzeichen LB17” (1938) po raz pierwszy zaśpiewała swój wielki przebój „Auf den Flügen bunter Träume” („Na skrzydłach barwnych marzeń…”).

Na rok przed śmiercią otrzymała „Filmową Złotą Wstęgę” za całokształt pracy artystycznej. Ulrich Bettac (1897- 1959) pochodził z rodziny hugenotów, która osiadła w Szczecinie w XVIII wieku. – Znany z ról w niemych filmach, kierował także wiedeńskim Burgtheater.

Słynne filmy

Szczecińskich aktorów można było zobaczyć w filmach, które pokazano w ramach konferencji historyczno – filmoznawczej „Konstelacja Szczecin. Szczecińscy aktorzy w kinie okresu międzywojennego” poświęconej historii kina okresu międzywojennego, ze szczególnym uwzględnieniem roli i miejsca aktorów niemieckich urodzonych w Szczecinie. Organizatorzy, czyli Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Szczecińskiego oraz Archiwum Państwowe w Szczecinie zapowiedzieli kontynuację przygód z filmem.