Tak kilkaset lat temu wyglądało Pomorze [mapa Lubinusa]

Mapę Pomorza autorstwa Eilhardusa Lubinusa kupił samorząd województwa dla Zamku Książąt Pomorskich. W piątek 27 stycznia została po raz pierwszy pokazana, na razie dziennikarzom. Szczecinianie będą mogli zobaczyć ją za 2-3 miesiące.

Portal Miłośników Dawnego Szczecina sedina.pl udostępnił na swojej witrynie elektroniczną wersję mapy Lubinusa. Słynne kartograficzne dzieło, w dużym formacie (25646 x 14728 px) można pobrać ze strony portalu.

Plik waży 140 mb, aby go pobrać wystarczy wejść na stronę internetową: www.sedina.pl

Oto arcydzieło z XVII wieku

– Cieszę się, że mapa oprócz tego, iż jest dostępna w muzeum dla zwiedzających teraz będzie w dobrej jakości dostępna także dla każdego. Wierzę, że to zachęci, po obejrzeniu pliku, jeszcze bardziej do tego, aby zobaczyć mapę w Muzeum Narodowym czy Zamku Książąt Pomorskich – mówi Arkadiusz Bis, administrator portalu.

Mapa Eilhardusa Lubinusa jest nie tylko dokładna, ale zachwyca przy tym kunsztem wykonania: zobaczymy na niej drzewa genealogiczne rodu książęcego i szlachty, możemy podziwiać potwory morskie, żaglowce, a także herby szlachty pomorskiej.

Lubinus, a właściwie Eilert Lübben, był człowiekiem renesansu o wielu zainteresowaniach: był nie tylko kartografem, ale także matematykiem, poetą i teologiem – mówi prof. Radosław Gaziński, historyk z Uniwersytetu Szczecińskiego. – Ukończył studia w Rostocku. Zlecenie na wykonanie mapy księstwa pomorskiego otrzymał od księcia Filipa II, który oglądał mapę Rugii, także autorstwa Lubinusa.

Mapa Pomorza miała być załącznikiem do kroniki upamiętniającej dynastię Gryfitów i dzieje Pomorza. Kronika nie powstała, mapa na szczęście tak. Lubinus rozpoczął pracę w 1611 roku.

– Przy dokonywaniu pomiarów posługiwał się prymitywnymi z dzisiejszego punktu widzenia przyrządami – wyjaśnia Radosław Gaziński. – Była to laska Św. Jakuba, dzięki której można było zmierzyć wysokość niedostępnych miejsc oraz odległość do nich, astrolabium, które służyło do odczytywania pozycji z gwiazd oraz kwadrat geometryczny, który służył do pomiaru kątów i wysokości.

Lubinus dwukrotnie wybrał się w podróż. Zjeździł teren całego księstwa pomorskiego, najpierw na zachód od Odry, następnie jego wschodnią część. W ciągu zaledwie 54 dni objechał 152 miejscowości i przebył około 1500 kilometrów. W czasie objazdu wykonywał liczne rysunki, notatki, wyliczenia. Następnie w 1617 roku wyruszył ponownie w podróż, żeby dokonać korekty pomiarów.

Ostatecznie na przełomie 1617 i 1618 roku mapa była gotowa. W końcu 1617 roku podjęto się prac miedziorytniczych. Każda z 12 płyt, na których wyryto mapę, ważyła 6 funtów. Niestety Filip II zmarł 3 lutego 1618 roku, nie doczekawszy wydania dzieła, któremu patronował. Pierwszy nakład wynosił zaledwie 20-30 egzemplarzy. Mierzyła 1,25 m x 2,21 m i przedstawiała Pomorze w skali 1:235000.

– Była wybitnym osiągnięciem kartograficznym, najdokładniejszą mapą w Niemczech. Do jej stworzenia wykorzystano wszystkie wówczas dostępne osiągnięcia kartografii – opowiada prof. Gaziński.

Obok mapy znalazły się ciekawe elementy. Możemy podziwiać widoki miast i miejscowości pomorskich: Szczecina, Stargardu, Słupska, Trzebiatowa, Gryfic, Gartz, Sławna, Białogardu, Kamienia Pomorskiego, Wolina. Wokół mapy umieszczono także herby szlachty.

– Niektóre pola pozostały puste. Wynikało to stąd, że nie wszystkie rody dostarczyły na czas swoje herby – wyjaśnia profesor Gaziński.

To nie wszystko. Na mapie są także dwa drzewa genealogiczne. Pierwsze przedstawia dynastię Gryfitów począwszy od księcia Warcisława I, łącznie z ich wizerunkami. Drugie to wywód genealogiczny rodu książąt rugijskich, których posiadłości zostały włączone do Pomorza. Lubinus zmarł w Rostocku 2 czerwca 1621 roku, gdzie został pochowany w kościele św. Jakuba.

Panorama Szczecina z mapy Lubinusa. Uważny obserwator dostrzeże Basztę Panieńską, na Dolnym Mieście widać ratusz, zamek książęcy. Poza murami miejskimi wznosi się kościół świętych Piotra i Pawła. Kościół Św. Jakuba wyróżnia się wyniosłą wieżą. Na panoramie są także widoczne dwie świątynie, które nie dotrwały do naszych czasów, a więc kościół Św. Mikołaja obok ratusza oraz kościół mariacki pomiędzy kościołem Piotra i Pawła a katedrą.

Moje Miasto Szczecin www.mmszczecin.pl on Facebook