Jak wyglądało Podzamcze Szczecina przed wojną

Marek Rudnicki
[email protected] Obecny układ Starego Miasta, a szczególnie Podzamcza tylko częsciowo przypomina ten sprzed wojny.

Wówczas obszar ten był bardzo gęsto zabudowany, ulice miały nieco inny przebieg, a ornamentyka kamienic była znacznie bogatsza, niż tych odbudowanych.

Wielka Odrzańska

Przed wojną ulica nosiła nazwę podobną, Grosse Oderstrasse. Samo wymienienie nazw nie daje pełnego obrazu zmian starego miasta, ale może dać pogląd na obecną topografię miejsca.

Dzisiejsza ulica Wielka Odrzańska stanowi ciąg dwóch dawnych, tj. nieistniejącej już ulicy Odrzańskiej (Wielkiej Odrzańskiej i Małej Odrzańskiej), która przebiegała wzdłuż Arterii Nadodrzańskiej. Ta zaś ciągnęła się od Breitestra (obecnej ulicy Księdza Kardynała Stefana Wyszyńskiego) do styku ulic (obecnych) Opłotki i Nowy Rynek.

Tuż po wojnie, gdy nadal stały jeszcze szkielety kamienic (częściowo zburzonych i powypalanych), ulicę Grosse Oderstrasse nazwano Mewią. Nazwę ponownie zmieniono we wrześniu 1955 r. po tym, jak wcześniej mury starych kamienic rozebrano. To wówczas na posiedzeniu plenarnym Miejskiej Rady Narodowej podkomisja historyczna Komisji do Zmian Nazw Ulic zaproponowała, aby ulic Mewiej i Koralowej nadać nazwę Odrzańskiej.

Do pomysłu wrócono w 1995 r., gdy zapadła decyzja odbudowy starego miasta. Wprawdzie do nazwy wrócono, ale do dziś nie odrestaurowano pełnej zabudowy wokół ulicy (wzniesiono kamieniczki tylko zachodniej pierzei bez dwóch kamienic od strony nieistniejącej ulicy Niklota).

Przedwojenny a kamienica na skrzyżowaniu dzisiejszych ulic Nowy Rynek i Opłotki. Warto zwrócić uwagę na misterne, renesansowe szczyty ze ślimacznicami, w których umieszczono arkadowe okna przedzielone kolumienkami na trzy części. Obok szczytu niska wieżyczka z dekoracyjnym dzwonowatym hełmem

Tej ulicy już nie ma

Zniknęła w powojennych latach ulica Księcia Niklota (przedwojenna Beutlerstrasse). Ulica przebiegała równolegle do dolnego odcinka obecnej ulicy Kardynała Wyszyńskiego. Odbiegała od ulicy Księcia Mściwoja II i kończyła się w miejscu, gdzie rozpoczyna się ulica Mostu Długiego. Po wojnie nazwano ją ulicą Darguja. Nazwa przetrwała jedynie 12 lat do roku 1957. Wówczas rozpoczęto zmiany komunikacyjne w tym miejscu, poszerzając i przedłużając obecną ulicę Kardynała Wyszyńskiego w kierunku do nowo odbudowanego Mostu Długiego.

De facto – przed wojną kilka ulic prowadziło wprost na przeprawę przez rzekę i stąd właśnie nosiły brzmienie nawiązujące do ich funkcji. Przykładowo – ulica ulica Baumstrasse (Kłodna), ulica Mostu Długiego (Langebrückstrasse), ulica Portowa (Haveling Strasse) i Pomostu Mniszego (Mönchenbrückstrasse). Prócz Haveling Strasse reszta prowadziła wprost do pomostów, z których dwa stały się mostami.

Na początku XX w., gdy istniejący most drewniany już był za stary, postanowiono go zastąpić stalowym. Nowy przesunięto w kierunku nieistniejącej już ulicy Mostowej (czyli Splittstrasse), pozostawiając jej nazwę ulicy Mostu Długiego. Nowy most nazwany Hanse – Brücke oddano do użytku 8 maja 1903 r. Po roku 1945 ulicy nadano nazwę Darguja, ale i ona z czasem zniknęła.

Zburzone w trakcie nalotów budynki na Neuer Markt czyli obecnym placu Nowy Rynek. Po prawej zachowane fragmenty budynku „Volkshaus”.

Nowy Rynek

Plac przed wojną nosił podobną nazwę, Neuer Markt. Warto zwrócić uwagę na kamieniczkę, w której dziś jest redakcja Głosu Szczecińskiego. Przed wojną w tym miejscu stała bogato ozdobiona, renesansowa kamienica, w której funkcjonowała redakcja General Anzeiger. Dziś budynek jest prosty, wręcz nadmiernie ubogi we wszelkie zdobienia. Wówczas mienił się przepychem bogatych dekoracji, kolumn, kartuszy, ornamentów i rzeźb.

Został zaprojektowany w 1897 r. przez mistrza murarskiego C. Kelma i posiadał adres Neuer Markt 3-4. Pod numerem 4 znajdowała się wcześniej wąska kamienica należąca do oberżysty Müllera. Natomiast pod nr 3 stał dwukondygnacyjny, narożnikowy dom szewca damskiego obuwia G. Brünnleina. Na dziedzińcu kamienicy funkcjonowała drukarnia, a także mieściła się oficyna mieszkalna i dwie stajnie.

Od roku 1848 r. właściciel, Ewald Gentzensohn, drukował swoją gazetę o nazwie General Anzeiger. Przez pierwsze lata zamieszczał w niej jedynie ogłoszenia, ale już w latach sześćdziesiątych XIX w. zamienił gazetę na dziennik polityczno-gospodarczy i społeczno-kulturalny. Ukazywała się do roku 1944 r. Jej nazwa była modyfikowana. Na początku wspomniana General Anzeiger, od 1933 r. dodano miejsce czyli Stettiner General Anzeiger. W rok później została przejęta przez Ostsee Zeitung i w podtytule pojawiła się Ostsee-Zeitung. Wirtschafts und Schiffahrtsblatt.

Nowy Rynek już przed wojną był pochyły. Od lewej – piękna kamienica, do której nowo wybudowana w żadnym stopniu nie nawiązuje. Na drugim planie obecne Muzeum Miasta, a na dalszym – wspaniała zabudowa ulicy Księcia Mściwoja II.