Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Tak rodziła się niepodległość. Krótka historia powstania wolnej Polski w 1918 roku

RED
O niepodległej Polsce w ciągu długich lat niewoli śniły cztery pokolenia Polaków. W październiku 1918 roku było już pewne, że państwo polskie powstanie. Nie stało się to jednak z dnia na dzień.

Święto narodowe

Data 11 listopada 1918 roku, choć tak mocno zakorzeniona w świadomości Polaków jako dzień, w którym Polska odzyskała niepodległość jest datą symboliczną W tym dniu państwo polskie jako twór terytorialno-prawny jeszcze nie istniało. Jednak to właśnie ten dzień po kilku latach ustalony został przez Sejm za święto narodowe - jako dzień powstania II Rzeczypospolitej Polskiej.

Dawny europejski ład runął w gruzy wraz z wybuchem I wojny światowej. Fakt, że naprzeciw siebie stanęli zaborcy obudził nadzieje Polaków na odrodzenie wolnej ojczyzny. Nigdy przecież nie zrezygnowali z marzeń o niej, chwytając za broń w czasie powstań narodowych, angażując się w rewolucyjne wrzenie 1905-1907 roku, występując przeciwko okupantom w latach I wojny światowej i wreszcie - zakładając jeszcze przed wojną organizacje paramilitarne i zbrojne formacje wojskowe. Do tego dochodziły podejmowane na forum międzynarodowym zabiegi polskich przywódców politycznych i wojskowych zmierzające do odbudowy polskiej państwowości.

Każde z tych działań, niezależnie od reprezentowanych poglądów politycznych czy różnej drogi osiągnięcia celu, torowało drogę do zrzucenia pęt niewoli. Weterani Powstania Styczniowego, zesłańcy, którzy po latach wracali z Sybiru podtrzymywali ducha walki o wolność, zaszczepiali swoim wnukom sen o wolnej Polsce. Gdy nadarzyła się okazja młodzi Polacy znów chwycili za broń. Gdy w 1918 roku wojna miała się ku końcowi mocarstwa wiedziały już, jak wielką determinacją wykazują się Polacy walczący o wolność.

Na ziemiach polskich ścierały się orientacja powstańcza, popierająca zbrojny czyn Józefa Piłsudskiego i prorosyjska orientacja Narodowej Demokracji, formułująca hasła legalnej walki z rosyjskim systemem rządów ale przede wszystkim z odwiecznym wrogiem Polski - Niemcami. Przedstawiciele obu orientacji obecni w życiu społecznym prowadzili ze sobą walkę o czołową pozycję w samorządach i organach władzy. W miastach i regionach spontanicznie powstawały różne niepodległościowe organy władzy na bazie istniejących lokalnych stronnictw, partii politycznych, lub organizacji wojskowych. Latem 1918 roku było już pewne, że państwa centralne wojnę przegrają. Ludność Niemiec i Austro-Węgier miała dość wojny i w obaleniu swych monarchistycznych reżimów upatrywała uzyskanie pokoju.

W Rosji szalała rewolucja, okupujące Polskę Niemcy i Austra były bliskie przegranej. W styczniu roku rząd radziecki anulował wszystkie układy rozbiorowe Polski przez Rosję. Na skutek polskich zabiegów prezydent Stanów Zjednoczonych Wilson przedstawił 14-punktowy program powojennego ładu w Europie, w którym postulował także utworzenie niezawisłego państwa Polskiego z dostępem do morza. Także Wielka Brytania, Francja i Włochy na konferencji w Wersalu w czerwcu 1918 roku opowiedziały się za utworzeniem niepodległego państwa polskiego. Szanse na niepodległe państwo polskie stawały się coraz bardziej realne. W październiku 1918 roku, w wyniku klęsk na Bałkanach, nastąpił rozpad Austro-Węgier.

Żołnierze wielonarodowego państwa związkowego po prostu rozeszli się do swych domów. W Wiedniu polscy posłowie do parlamentu austriackiego w Wiedniu, na czele których stanął Wincenty Witos, zorganizowali Polską Komisję Likwidacyjną. W trzy dni później objęła ona niepodzielną władzę w wolnym od Austriaków Krakowie. Wcześniej, w nocy z 6 na 7 listopada 1918 roku w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, w którym stanowisko premiera i ministra spraw zagranicznych objął Ignacy Daszyński. W wydanym 7 listopada manifeście rząd proklamował utworzenie Polskiej Republiki Ludowej.

Rząd ten tworzyli głównie socjaliści galicyjscy, to też ogłosili oni od razu swój program, który obejmował 8-godzinny dzień pracy; zniesienie wielkich majątków ziemskich; upaństwowienie lasów, kopalnictwa, ciężkiego przemysłu, banków i środków transportu. W wielu miastach i regionach spontanicznie powstawały różne niepodległościowe organy władzy na bazie istniejących lokalnych stronnictw, partii politycznych, lub organizacji wojskowych. W Poznaniu i Zagłębiu Dąbrowskim utworzone zostały radykalno-rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie. Tymczasem w Warszawie, ziemiami dawnego Królestwa Polskiego, zajętego przez Austrię i Niemcy rządziła zależna od Niemiec i Austrowęgier Rada Regencyjna Królestwa Poskiego.

Ale jednocześnie rozwijała działalność Polska Organizacja Wojskowa, konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa, zorganizowana przez Piłsudskiego w latach 1915-16, stawiająca sobie za cel walkę z Niemcami. Wobec rewolty w Niemczech i przegranej wojny krajowi groziła anarchia. Rada Regencyjna starała się ona o uwolnienie Józefa Piłsudskiego, więzionego w Magdeburgu, widząc w nim jedynego polityka, który mógłby spacyfikować narastające napięcia społeczne w kraju. Uwolniony on został w dniu 9 listopada z twierdzy magdeburskiej.

Wieczorem specjalnym pociągiem, złożonym z parowozu i wagonu-salonki I klasy, Piłsudski wraz z Kazimierzem Sosnkowskim, przewiezieni zostali pod eskortą do Warszawy. Przyjazd Piłsudskiego wywołał entuzjazm w mieście, gdyż jego pobyt w twierdzy magdeburskiej urósł w oczach społeczeństwa polskiego do symbolu niezłomnej walki z zaborcami. Już w nocy rozpoczęło się rozbrajanie warszawskiego garnizonu niemieckiego. 11 listopada 1918 roku podpisany został w Compiegne traktat pokojowy między Francją a Niemcami, kończący I wojnę światową. Stacjonującym w Warszawie niemieckim władzom wojskowym Józef Piłsudski zaproponował, by po prostu złożyły broń i wyjechały z miasta. Na prośbę Rady Regencyjnej objął on w tym dniu dowództwo nad Polską Siłą Wojskową. Niemcy zgodzili się i w ciągu trzech dni opuścili ziemie dawnego Królestwa Polskiego. 14 listopada Rada Regencyjna przekazała władzę Józefowi Piłsudskiemu, który 16 listopada jako Naczelnik Państwa zadeklarował powstanie Państwa Polskiego.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Dziennik Zachodni / Wielki Piątek

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Tak rodziła się niepodległość. Krótka historia powstania wolnej Polski w 1918 roku - Głos Pomorza

Wróć na szczecin.naszemiasto.pl Nasze Miasto